یکی از این شغلها تجارت توتون و تنباکو بود که یکبار در سالهای پیش از مشروطه و در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دستور دولت به انحصار یک شرکت انگلیسی درآمد و بار دیگر در دوره رضا شاه پهلوی از اختیار مردم خارج شد. داستان انحصار توتون و تنباکو و واگذاری امتیاز آن به شرکت انگلیسی را تقریباً همه ما شنیدهایم؛ داستانی که با فتوای علمای وقت از جمله میرزای شیرازی و میرزا حسن آشتیانی خاتمه یافت.
اما درآمدزایی این شغل باعث شد تا یکبار دیگر در زمان حکومت پهلوی اول، این شغل از دست مردم کوچه و بازار خارج شده و به انحصار دولت دربیاید. اینطور که «جعفر شهری» تهرانشناس در کتاب «طهران قدیم» مینویسد در ابتدای دهه 1300 و با روی کارآمدن رضا شاه در پایتخت تحولات گستردهای در کار و کاسبی مردم به وجود آمد که مهمترین آنها انحصار تجارت توتون، تنباکو، قند و شکر بود.
مورخان میگویند که هرچند انحصار توتون و تنباکو بیشتر به دلیل درآمدزایی دولت بود اما قانون انحصار معاملات قند و شکر صرفاً با هدف تثبیت قیمت این کالا در بازار به تصویب مجلس رسید و اجرایی شد. چند وقت بعد از انحصار توتون و تنباکو و قند و شکر، معاملات خرید و فروش و تصفیه چای هم از دست بازاریان تهرانی، خارج و کار به دولت سپرده شد. به اینترتیب تهرانیها در روزگاران دور پایتخت میتوانستند هر شغلی داشته باشند به جز اینکه توتون و تنباکو، قند و شکر و چای معامله کنند.
نظر شما